Մեր զրուցակիցն է «Արաբկիր» ԲՀ լաբորատոր ծառայության ղեկավար, կ.գ.թ. Մարինե Հովսեփյանը:
– Ի՞նչ բաժիններից է բաղկացած լաբորատորիան:
– Լաբորատորիան բաղկացած է արյունաբանական, կենսաքիմիական, իմունաբանական, վիրուսաբանական, մանրէաբանական և նորածնային սքրինինգի բաժիններից:
– Ովքե՞ր կարող են օգտվել լաբորատորիայի ծառայություններից:
– Մեզ մոտ իրականացվող բոլոր ծառայություններից կարող է օգտվել յուրաքանչյուր անձ, տարիքային կամ որևէ այլ սահմանափակումներ չկան: Գործում են հիվանդանոցային և արտահիվանդանոցային ծառայություններ: Լաբորատորիայից կարող են օգտվել ինչպես ուղեգրված, այնպես էլ առանց ուղեգրի պացիենտներ: Վերջիններս լաբորատոր ախտորոշիչ հետազոտություններն անցնում են համապատասխան մասնագետների հետ խորհրդակցելուց հետո կամ ըստ առկա գանգատների:
– Ի՞նչ առանձնահատուկ հետազոտություններ է իրականացնում լաբորատորիան:
– Հայաստանում ծնված բոլոր նորածինների մոտ սքրինինգային լաբորատորիայում իրականացվում են երկու խնդրահարույց բնածին հիվանդությունների ախտորոշման համար կարևոր հետազոտություններ: Խոսքը բնածին հիպոթիրեոզ և ֆենիլկետոնուրիա հիվանդությունների մասին է: Այս երկու հիվանդությունները ժամանակին չախտորոշելու և չբուժելու դեպքում այդ երեխաների մոտ զարգանում են ֆիզիկական և մտավոր հետամնացություն: Մեր լաբորատորիայում բնածին հիպոթիրեոզի սքրինինգային հետազոտություններն իրականացվում են 2005 թվականից, որը սկզբնական շրջանում ներդրվել էր միայն Երևան քաղաքի ծննդատներում, այնուհետև տարածվել է նաև Հայաստանի բոլոր մարզերի ծննդատներում: 2016 թվականից այդ ծրագիրը կյանքի է կոչվել նաև Լեռնային Ղարաբաղում, իսկ 2018 թվականից իրականացնում ենք նաև ֆենիլկետոնուրիայի հետազոտությունները:
– Սքրինինգային ծրագրերի հետ կապված ի՞նչ վիճակագրական տվյալներ կարող եք ներկայացնել:
– Բնածին հիպոթիրիոզը, միջին վիճակագրական տվյալներով, հայտնաբերվում է յուրաքանչյուր 4000 երեխայից 1-ի, իսկ ֆենիլկետոնուրիայի դեպքում` 8000 երեխայից 1-ի մոտ:
– Ինչպե՞ս է կազմակերպվում սքրինինգային ծրագրերի իրականացման արդյունքում հայտնաբերված հիվանդների բուժումն ու հսկողությունը:
– Արյան նմուշները երեխայի կրունկից վերցնում են ծննդատանը և ուղարկում մեր լաբորատորիա: Եթե մենք ստանում ենք հետազոտությունների բարձր ցուցանիշներ, ապա երեխային և մորը հրավիրում ենք մեզ մոտ` կատարելու երակային արյան կրկնակի հետազոտություն: Հիվանդության հաստատման համար իրականացվում է մանկական ներզատաբանի խորհրդատվություն, ով նշանակում է բուժումը և սահմանում դիսպանսեր հսկողություն: Հսկողության շրջանակում մեր լաբորատորիայում արյան մեջ պարբերաբար որոշվում է թիրեոիդ խթանող հորմոնի կոնցենտրացիան, որի հիման վրա էլ վերահսկում է երեխայի վիճակը. ինչպե՞ս է հիվանդությունը զարգանում, արդյո՞ք ծնողը դեղահաբը ժամանակին է տալիս երեխային և այլն:
– Ինչքա՞ն երկար են երեխաները բուժվում և մնում հստողության տակ. հիվանդության կանխորոշումը:
– Քանի որ հիվանդությունը բնածին է և պայմանավորված է համապատասխան հորմոնի անբավարար արտադրությամբ, այս երեխաները մինչև 18 տարեկան դառնալը պետք է գտնվեն մեր հսկողության տակ: Քանի որ հիվանդության առաջին դեպքը մեզ մոտ հայտնաբերվել է 2006 թ., ուստի չափահաս դառնալուց հետո հիվանդության վարման նախադեպ Հայաստանում դեռևս չունենք:
– Ինչպե՞ս է իրականացվում հետազոտությունների որակի վերահսկումը:
– Մեր լաբորատորիան մասնակցում է հետազոտությունների որակի վերահսկման միջազգային RIQAS ծրագրին, որն իրականացվում է որակի վերահսկման միջազգային կազմակերպության կողմից` Անգլիայում: Յուրաքանչյուր երկու շաբաթը մեկ անհայտ կոնցենտրացիայով նմուշների հետազոտության արդյունքներն առցանց ուղարկում ենք RIQAS ծրագրի մեր լաբորատոր կոդին: Յուրաքանչյուր հետազոտական փուլ ավարտվելուց հետո վերահսկման միջազգային կազմակերպության կողմից վերլուծվում են լաբորատորիայի կողմից կատարված հետազոտությունների արդյունքները: Եթե դրանք համապատասխանում են վերստուգիչ ցուցանիշներին, ապա նրանց կողմից տրամադրվում է հավաստագիր:
– Ի՞նչ մեխանիզմով են վերապատրաստվում լաբորատորիայի աշխատակիցները:
– Ինքս, որպես ծառայության ղեկավար, բազմիցս վերապատրաստվել եմ Շվեյցարիայի, Բելգիայի, Ֆրանսիայի և այլ եվրոպական երկրների համալսարանական հիվանդանոցների լաբորատորիաներում: Տարվա մեջ մի քանի անգամ մասնակցում եմ կոնֆերանսների, վեհաժողովների, սենիմարների և թրեյնինգների: Ստացածս գիտելիքները փոխանցում եմ մյուս աշխատակիցներին: Նրանք պարբերաբար մասնակցում են շարունակական կրթության դասընթացներին: Հարկ եմ համարում նշել, որ մեր լաբորատորիայի աշխատակիցների գիտելիքների ներուժը շատ բարձր է և դա միայն իմ անձնական կարծիքը չէ: Մեր կատարած աշխատանքով ձգտում ենք հնարավորին համապատասխանել եվրոպական չափանիշներին: